گام اول در یادگیری صورت وضعیت پیمان، شناخت اصول اولیه و نکات و مراحل و انواع پیمان و صورت وضعیت است. و ما قصد داریم در این مقاله با آموزش مباحث مختلف در نوشتن صورت وضعیت پیمان ، مراحل آن را برای پیمانکاران و کارفرمایان آسان نماییم؛ خواندن این مقاله برای افرادی که در این رشته و کارگاه های عمرانی فعالیت می‌کنند؛ ضروری است.
صورت وضعیت پیمان بخشی از دفتر فنی است که امروزه برخی از کارفرمایان و پیمانکاران با آن سر و کار دارند؛ باید با روش‌ها، ضرایب، نحوه محاسبه و… صورت وضعیت پیمان آشنا شوند تا بتوانند در پایان هر ماه صورت وضعیتی تهیه کنند که تمامی مراحل آن به خوبی رعایت شود و مورد تایید کارفرما قرار بگیرد و در حین نوشتن و تنظیم آن با مشکل روبه‌رو نشوند. اگر در صفحات مجازی گوگل کنید، احتمالا توضیحات زیادی در این زمینه پیدا میکنید، اما اینجا تلاش خواهیم کرد تا به جای شرح موارد عادی، در قالب پرسش و پاسخ، شما را با مواردی که در این حیطه باید بدانید آشنا کنیم
سوال اول : صورت وضعیت پیمانکاری چیست؟
شاید بارها واژه‌ی پیمانکاری و صورت وضعیت پیمان را شنیده باشد و از خودتان سوال پرسیده باشید که صورت وضعیت پیمانکاری چیست؟ که در ادامه توضیح داده خواهد شد :
صورت وضعیت پیمانکاری، برگه مالی معتبر و رسمی به همراه خلاصه متره و ریزمتره و نقشه ها و مدارک پیوست است که در پایان هر ماه شمسی انجام شده و کار اجرا شده پیمانکار نشان میدهد. گفتنی است برای درک عمیق‌تر صورت وضعیت پیمان باید مواد شرایط عمومی پیمان که حجم سنگین آن در این مقاله گنجانده نمی‌شود را، مطالعه کنیم تا درک مناسب و بهتری نسبت به صورت وضعیت پیمان و نکات داشته باشیم.
سوال دوم: صورت وضعیت پیمانکاری چگونه تایید و تصویب میشود؟
پس از آن که پیمانکار، در آخر ماه صورت وضعیت را تکمیل کرد؛ آن را در اختیار مهندس مشاور قرار میدهد تا مهندس صورت وضعیت پیمان را بررسی نماید و ایرادات را مشخص سازد. اگر صورت وضعیت پیمان مشکلی نداشت؛ برای بار آخر در اختیار کارفرما قرار می‌گیرد تا مورد تایید ایشان هم باشد.
کارفرما اگر صورت وضعیت پیمان برایش مورد تایید باشد؛ کسورات قانونی صورت وضعیت پیمان که در ادامه مقاله به آنها هم اشاره خواهیم کرد؛ از صورت وضعیت کسر می‌نماید.
وجود هرنوع مشکلی در صورت وضعیت و پس از رفع آن توسط مهندس مشاور، کارفرما تمامی کسورات را کسر می‌کند و پرداخت خالص را نسبت به پیمانکار انجام میدهد. و پس از آن تمامی تعلقات پروژه برای کارفرما است.
سوال سوم: صورت وضعیت پیمانکاری چه زمان و چگونه تهیه میشود؟
بعد از این که دوره ی یک ماهه پیمانکار برای صورت وضعیت به پایان رسید و به کارفرما ارسال شد؛ باید بدانیم که تمامی مقادیری که داخل صورت وضعیت پیمان درج شده‌اند؛ موقتی هستند و مبلغ اصلی صورت وضعیت پیمان در صورت وضعیت قطعی و نهائی بعد از اتمام پروژه نوشته و ارائه میشود اما پیمانکار باید بداند که صورت وضعیت پیمان باید از اوایل پروژه یادداشت شود و کار خود را شروع کند.
نکته ای که نباید از ان غفلت کرد ، مفهوم دوره یک ماهه است. ممکن است تصور کنید که استفاده از این عبارت، به این معنا است که باید در روز اول هر ماه، صورت وضعیت کارهای ماه قبل را ارائه دهید. ولی اینطور نیست. به عبارت بهتر هرچند این راه مناسب و مطمئنی است، ولی قانونگذار دست شما را برای ارائه صورت وضعیت در بازه های زمانی دیگر باز گذاشته است. ولی اگر خواستید بازه زمانی ارائه صورت وضعیت را تغییر بدهید دیگر نباید از کارفرما توقع داشته باشید که مطابق ماده 37 شرایط عمومی پیمان، در بازه 20 روزه صورت وضعیت شما را پرداخت کند. قانونگذار در این شرایط بخشنامه 1300 را صادر کرده و توضیح میدهد اگر بازه ارائه صورت وضعیت کمتر یا بیشتر از یک ماه بود، مهلت کارفرما برای پرداخت چگونه محاسبه خواهد شد.
سوال چهارم: فرآیند پرداخت صورت وضعیت چگونه است؟
بعد از این که صورت وضعیت توسط پیمانکار به مهندس مشاور ارسال شد؛ او باید صورت وضعیت پیمان را در طی 10 روز بررسی نماید و به کارفرما ارسال کند.
پس از مشاور، کارفرما موظف است بار دیگر صورت وضعیت را چک نموده و پس از کسر کسورات، مبلغ خالص را به پیمانکار پرداخت کند. تمامی این موارد باید ظرف مدت 10روز انجام و وصول شود.
سوال پنجم: چرا کارفرما صورت وضعیت را عودت میدهد؟
اگر مشکلات صورت وضعیت ارسالی پیمانکار زیاد باشد؛ مهندس مشاور و کارفرما آن را به پیمانکار عودت می‌دهند.
برخی از دلایل عودت صورت وضعیت پیمانکار:
- تصحیح مقادیر و فعالیت‌هایی که پیمانکار به عنوان علی الحساب در نظر گرفته است.
- آوردن بخشی که هنوز در پروژه به طور کامل به اتمام نرسیده است.
اگر صورت وضعیت مورد تایید مهندس مشاور نباشد؛ آن را اصلاح می‌کند و به کارفرما ارجاع میدهد. اما گاهی همین صورت وضعیت اصلاحی هم مورد تایید کارفرما قرار نمی‌گیرد؛ در این صورت مشاور باید در مدت 5 روز نسبت به اصلاح صورت وضعیت اقدام و آن را دوباره برای کارفرما ارسال کند.
ممکن است پیمانکار صورت های اصلاح شده را نپذیرد که در این صورت باید دلایل نارضایتی خود را در مدت 30 روز به کارفرما اطلاع دهد تا مورد بررسی قرار بگیرد.
سوال ششم: اگر کارفرما صورت وضعیت را در موعد مقرر پرداخت نکرد، چگونه ضررهای وارده به پیمانکار را باید جبران کرد؟
گاهی پیش می‌آید که بررسی‌ها طولانی میشود و کارفرما پرداخت پیمانکار را به تاخیر می‌اندازد و طبق شرایط عمومی پیمان تاخیر در پرداخت، به پیمانکار اجازه میدهد تا فرآیند انجام کار را طولانی تر کند؛
ماده 23 قانون برنامه و بودجه در رابطه با نحوه محاسبه تاخیرات ناشی از تاخیر در پرداخت صورت وضعیت می‌گوید:
اگر در برخی از موارد خواسته‌های پیمانکاران در مدت مشخص که در قرارداد هم ذکر شده است؛ پرداخت نشود
همچنین طبق ماده 37 شرایط عمومی پیمان، تاخیر در پرداخت میتواند موجب تمدید پیمان شود.
برای محاسبه تعداد روزهایی که ازآان به عنوان تاخیر مجاز یاد میکنیم و به این معنی است که پیمانکار میتواند زمان در نظر گرفته برای انجام کارها را طولانی تر کند، قانونگذار بخشنامه 1300 و 5090 را صادر کرده است.
توجه کنید که قانونگذار در مورد پرداخت خسارت وارده به پیمانکار اظهارنظری نکرده و پرداخت این خسارت به توافق بین کارفرما و پیمانکار وابسته است.
لازم به توضیح است در برخی شرایط خاص، قانونگذار پرداخت خسارت را قانونی دانسته فلذا حق محاسبه تاخیرات مجاز را از پیمانکار سلب نموده است.
سوال هفتم: وقتی صورت وضعیت پیمانکار تایید میشود، چه مقادیری باید از ان کسر گردد. منظور از مبلغ نهایی قابل پرداخت چیست؟
انواع کسورات صورت وضعیت پیمانکاری 4 مدل است که در صورت وضعیت پیمانکارها هم وجود دارد. هرکدام از کسورات توضیح مختصر و منحصر به خودشان را دارند و لازم است اشاره‌ای به آنها شود تا با آنها آشنا بشوید.
انواع کسورات صورت وضعیت پیمانکاری:
1. کسور بیمه تامین اجتماعی، 2. کسور تضمین حُسن انجام کار، 3. کسور پیش پرداخت، 4. کسور مالیات
انواع ضرایب پیمان در تهیه صورت وضعیت:
در تهیه‌ی صورت وضعیت‌ها، ضرایبی وجود دارد که در محاسبه مقادیر دقیق به پیمانکار، مشاور و کارفرما کمک شایانی می‌کند. در این بخش ما قصد داریم با ذکر انواع ضرایب پیمان در تهیه صورت وضعیت، آنها را به شما معرفی کنیم.
سوال هشتم : آیا میتوان در زمان ارائه صورت وضعیت، بابت سختی کار، ضریبی به قیمت های ارائه شده در قرارداد اعمال کرد ؟
قرارداد، متن مورد توافق طرفین است و انجام این کار درست نیست. ولی در زمان عقد قرارداد میتوان بابت سختی کار ضریب در نظر گرفت. علاوه بر این ضرایب دیگر نیز قابل تعریف هستند که در صورت وجود آنها در قرارداد میتوان از آنها در صورت وضعیت استفاده کرد. انواع ضرایب در صورت وضعیت عبارتند از:
- ضریب طبقات
- ضریب ارتفاع
- ضریب پیمان
- ضریب منطقه‌ای
- ضریب تعدیل
- ضریب مصالح پای کار
- ضریب بالاسری
- ضریب صعوبت
- ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه
نتیجه گیری
صورت وضعیت پیمانکاری سندی است که میزان کار ارائه شده در مدت زمان مشخص که طبق قرارداد باید پرداخت شود، را به پیمانکار نشان میدهد و در شرایط عمومی پیمان در مورد مفاد صورت وضعیت توضیح کامل داده شده است. قسمت مهم اصول صورت وضعیت، تاییدیه کارفرما و مهندس ناظر است.
پیمانکار باید در تهیه‌ی صورت وضعیت دقت کافی را داشته باشد به دلیل این که هم نتایج شفاف باشد و هم به دلیل این که صورت وضعیت عودت داده نشود. اگر صورت وضعیت مورد تایید نباشد باید ظرف مدت 10 روز توسط مهندس مشاور اصلاح داده شود و به کارفرما مجددا ارسال شود.